De geschiedenis van Sinterklaas Deel I – Nicolaas van Myra

geschiedenis van sinterklaas

In deze blog geven we je een beknopte samenvatting van de geschiedenis van Sinterklaas oftewel Nicolaas van Myra. De historische persoon waarop onze huidige goedheiligman is gebaseerd. Hier lees je over zijn leven, wonderen en dood.

De geschiednis van sinterklaas – Nicolaas van Myra

De geschiedenis van sinterklaas begint rond circa 280. Nicolaas van Myra werd in dat jaar geboren in Patara en overleed te Myra op 6 december 342 of 352. Hij was in het begin van de 4e eeuw bisschop te Myra, de toenmalige hoofdstad van Lycië in Klein-Azië (het huidige Turkije) en een toenmalige Romeinse provincie. (zie blog over 12 feiten) Hij kwam uit een rijke familie van Griekse, christelijke afkomst. 

Tussen de 6e en 12e of eeuw verwierf hij grote bekendheid. In Oost-Europa is Nicolaas van Myra tot op heden een belangrijke heilige, in West-Europa werd hij na de 12e eeuw een onderdeel van de folklore rondom Sint-Nicolaasdag. Belangrijke elementen van het Sinterklaasfeest gaan op hem terug. 

De informatie die over het leven van de heilige Nicolaas beschikbaar is, is hoogstwaarschijnlijk eerst mondeling overgeleverd en in een later stadium op schrift gesteld. Ze komt uit de verschillende levensverhalen. Historisch bewijs over het leven van Nicolaas van Myra is nooit gevonden.

Over zijn leven

In de geschiedenis van sinterklaas kunnen we de wonderen niet achterwege laten. Aan de kleine Nicolaas worden namelijk al vanaf de geboorte wonderen toegewezen. Zo kon hij direct na de geboorte rechtop in zijn badje staan, de handen ten hemel geheven, alsof hij God dankte voor het mirakel van zijn geboorte. Daarnaast wilde hij op de vastendagen – woensdag en vrijdag – niet van zijn moeders borst drinken. Mensen vergelijken Nicolaas vaak met de Bijbelse figuur Samuel. Zijn moeder kon net als de moeder van Samuel geen kinderen krijgen en kreeg uiteindelijk een kind in ruil voor de belofte dat het in dienst van God zou treden. 

Hij was een goede leerling, ging met regelmaat naar de kerk en was hij, waar nodig, behulpzaam. Al op negentienjarige leeftijd werd Nicolaas tot priester gewijd en legde hij de kloostergeloften af. Hij zou tijdens zijn leven meerdere malen het Heilige Land hebben bezocht. Aan de vooravond van zijn bisschopsinwijding ontving Nicolaas, volgens de overlevering, een versie van de Bijbel uit de handen van Jezus. 

De geschiedenis van sinterklaas gat verder in 325, toen zou hij als bisschop deelgenomen hebben aan het concilie van Nicaea. De voornaamste aanleiding tot bijeenroepen van het concilie was de onrust ontstaan door de leer verspreid door Arius. Nicolaas, een fervent tegenstander van Arius, zou deze laatste een klap in het gezicht hebben gegeven tijdens het concilie. Hierna werd Nicolaas in de kerker gegooid, maar ’s nachts uit zijn boeien bevrijd door Maria, van wie hij zijn bisschoppelijke gewaden terugkreeg alsook een bijbel. Gedurende de verdere duur van het concilie werd er bij grote vraagstukken beslist volgens de mening van Nicolaas. Hoewel de gebeurtenissen van het concilie van Nicaea goed gedocumenteerd zijn, wordt er in de concilieverslagen helemaal geen melding gemaakt van dit incident. Men vindt zelfs geen aanwijzing dat Nicolaas aanwezig was. Het verhaal wordt aldus meestal als een mythe beschouwd. 

Gedurende zijn leven zou Nicolaas vele malen de bevolking tegen demonen hebben beschermd, maar ook na zijn dood zou hij verder voor zijn mensen hebben gezorgd. Zo zou hij tijdens hongersnoden schepen hebben behoed voor de ondergang. 

Hij is begraven in Myra, waar de betreffende basiliek nog steeds te bezichtigen is, al zou het grootste deel van zijn botten zijn overgebracht naar andere plaatsen. 

Wat ook hoort bij de geschiedenis van sinterklaas zijn de verschillende mythen en legendes die over Nicolaas zijn opgeschreven. Hieronder staan een aantal vermeld. 

De geschiedenis van sinterklaas – Veldherenlegende 

De oudste legende over Nicolaas stamt waarschijnlijk uit de 6e eeuw en is vooral bekend in Oost-Europa. Nicolaas nodigt drie Oost-Romeinse legeraanvoerders uit in Myra. Zij zijn getuige hoe de bisschop drie onschuldig ter dood veroordeelde mensen van de executie redt. Terug in Constantinopel worden de veldheren het slachtoffer van een intrige en zelf ter dood veroordeeld. In de kerker bidden ze om de hulp van Nicolaas, die daarop in de droom van de keizer verschijnt en hem voor de gevolgen van de executie van de onschuldigen waarschuwt. De keizer stelt de legeraanvoerders daarop in vrijheid. 

De naastenliefde van Sint-Nicolaas 

Het vertelt het verhaal van een arme man, die drie dochters had. Toen was het gebruikelijk van de vader dat hij de toekomstige echtgenoot iets van waarde aanbood: een bruidsschat. Hoe hoger de bruidsschat, des te groter de kans dat een jonge vrouw een goede echtgenoot zou vinden. Zonder bruidsschat was het waarschijnlijk dat de vrouw nooit zou trouwen. Vanwege de armoede van de man waren zijn dochters gedoemd als slaven te worden verkocht.

Echter, op drie verschillende gelegenheden verscheen een buidel met goud in het huis, een volwaardige bruidsschat. Van de geldbuidels, die door een open raam werden gegooid, wordt gezegd dat ze in de schoenen terechtkwamen die voor de haard stonden te drogen. Soms zijn de geldbuidels weergegeven dan wel geïnterpreteerd als sinaasappels of mandarijnen, hetgeen kan verklaren waarom de hedendaagse Sint uit Spanje komt. Dit verhaal verklaart ook het strooigoed en het zetten van de schoen. Drie zakjes met goud staan symbool voor Sint-Nicolaas. Ook de munten van chocolade die vaak deel uitmaken van het strooigoed gaan op dit verhaal terug. (zie blog over 12 feiten) 

De drie studenten 

De volgende legende vindt zijn oorsprong in een 11e-eeuws geschrift van abt Godehard van Hildesheim en is alleen bekend in West-Europa. Drie theologiestudenten vonden onderdak in een herberg. De herbergier vermoordde hen en borg het vlees van de studenten op in een ton met pekel. Enige tijd later bezocht Sint-Nicolaas dezelfde herberg, en droomde ’s nachts van de misdaad die de herbergier begaan had. Nicolaas riep de herbergier en bad tot God, waarna de studenten weer tot leven werden gewekt. 

Sint-Nicolaas brengt de drie kinderen tot leven (ca. 1500). 

In Frankrijk is er een soortgelijk verhaal, waarin drie kleine kinderen tijdens hun spel verdwaald raken en worden verleid en gevangen door een slager. Sint-Nicolaas verschijnt, bidt tot God, brengt de kinderen tot leven en geeft ze terug aan hun ouders. Saint Nicolas is sinds 1477 de beschermer van Lorraine na een officieel besluit van René II, hertog van Lorraine. (zie blog 12 feiten) 

De hongersnood van Myra 

Nicolaas vermenigvuldigde zakken graan die per schip in de haven van Myra kwamen. Hierdoor werd een hongersnood vermeden. Deze legende doet denken aan het verhaal van de wonderbare broodvermenigvuldiging door Jezus. 

Het kind in bad 

Een moeder was haar kind aan het wassen. Om het water niet snel te laten afkoelen had ze de kuip op de kachel gezet. Toen ze de kerkklok hoorde luiden bedacht ze dat de nieuwe bisschop, Nicolaas, die dag ingehuldigd zou worden en ging ze snel naar de kerk. Daar aangekomen bedacht ze dat ze het kind op het vuur had laten staan en rende in paniek terug. Weer thuis zag ze dat het kind rustig in het badje zat te spelen. Nicolaas had een wonder verricht; het water was niet gaan koken en het kind had zich niet gebrand. (zie blog 12 feiten) 

De storm 

Nicolaas werd aangeroepen door zeelieden wier schip zinkende was. Hij verscheen en bracht de storm tot bedaren. Dit verhaal vertoont overeenkomsten met het bedaren van de storm door Jezus. 

De zoon van de edelman 

De zoon van een edelman was krijgsgevangen gemaakt door een heidense koning. Hij vertelde de koning over Sint-Nicolaas. De koning sprak honend dat Nicolaas de jongen niet kon bevrijden. Hierop verscheen Nicolaas in een glorie van wolken. De jongen werd bevrijd en overgedragen aan zijn vader. 

Nicolaas van Myra zou gestorven zijn op 6 december en begraven in zijn bisschopsstad Myra, nabij het huidige Demre, in het zuidwesten van Turkije. Het duurde nog enige tijd, tot de 6e eeuw, vóór hij als heilige werd vereerd in het Byzantijnse Rijk. In deze 6e-eeuwse legendevorming circuleerde een verhaal over het redden van drie van hoogverraad beschuldigde generaals onder keizer Constantijn. De verering ging voort in de Grieks-Orthodoxe Kerk en was bijzonder verspreid in Rusland. 

De faam van de heilige begon zich gaandeweg ook in West-Europa meer en meer te manifesteren. Reeds in de 7e eeuw was de verering van Nicolaas uit Klein-Azië over Griekenland in Rome terechtgekomen. Het huwelijk van de Byzantijnse prinses Theophanu met keizer Otto II zorgde in de 10e en 11e eeuw voor een verdere verspreiding naar het noorden. Na de slag bij Manzikert in 1071 viel Myra in handen van de islamitische Seltsjoeken en begonnen de Grieken in de hiel van Italië zich zorgen te maken over de relieken van de populaire heilige. In 1087 landde een groep kooplieden in Myra om de beenderen al dan niet te ontvreemden en over te brengen naar Bari. 

Hun terugkomst op 9 mei werd het feest van de translatie. Twee jaar later kon paus Urbanus II een speciaal gebouwde kerk inwijden, de Basiliek van Sint-Nicolaas. Mede doordat Bari geliefd was bij veel pelgrims op doortocht en een belangrijke startplaats was voor de kruistochten, breidde de verering van Sint-Nicolaas zich hierna snel uit naar andere delen van Europa, zoals Spanje, Frankrijk en vervolgens Engeland, het gebied rond de Alpen, Tsjechië, het Heilige Roomse Rijk en de Nederlanden. Tegen 1200 was de verering van de heilige Nicolaas in Europa heel alomtegenwoordig geworden. In West-Europa kreeg deze verering hierna steeds meer een volks karakter, terwijl zij in Oost-Europa voor alles kerkelijk en sacraal bleef. 

In 1997 vroeg Turkije aan Italië om teruggave van de relieken, maar dat verzoek werd afgewezen. De Engelstalige versie van de krant Hürriyet meldde op 29 december 2009 dat Turkije Italië opnieuw ging vragen om teruggave van de beenderen van Nicolaas van Myra. De Turkse minister van Cultuur Ertuğrul Günay kondigde aan dat de vraag om teruggave een onderdeel van een offensief is om Turks erfgoed terug te krijgen. Als argument hiervoor werd door de Turkse archeoloog-professor Nevzat Çevik genoemd dat Nicolaas nooit zou hebben verklaard dat hij in Italië begraven wilde worden. Hij leefde en stierf in wat nu Turkije is en zou daarom aldaar moeten rusten. 

Bij deze de geschiedenis van Sinterklaas, oftewel Nicolaas van Myra. Kijk ook naar mijn anderen blogs over de geschiedenis van het Sinterklaasfeest in Nederland en de geschiedenis van (zwarte) Piet om nog meer te weten te komen over de geschiedenis van sinterklaas.